دایره المعارف ترکمن
پرببینده ترین مقالات ترکمن آدلری
ورود کاربر
|
گذری بر زبان و ادبیات ترکمن (قسمت چهارم)
نوشته شده توسط MatinGHezeljeh در تاریخ ۱۳۸۷/۹/۷ (3916 بار خوانده شده)
دوره ی ادبیات نوین (از قرن 12 ه به بعد)
ناموارن این دوران را به شرح زیر و به طور خلاصه معرفی می کنم. 1- قربان دردی ذلیلی (متولد 1220 ه ق) ذلیلی از طوایف گوگلان، تیره ی گرکز و فرزند شخصی به نام دولت محمد بود. وی بیشتر عمر خود را در اطراف رود اترک گذراند چنان که در خطاب به صیدی شاعر گفته است: « دلم هوای اترک می کند که زادگاه من است.» ذلیلی نیز مثل مختومقلی در مدرسه ی شیرغازی واقع در خیوه درس خواند و از همان ابتدا با آثار و افکار مختوم قلی آشنا شد. شعر های او نشان دهنده ی فقر مردم زمانه اش، ظلم فرمانروایان و درد اجتماعی است. 2- آناقلیچ مأتأجی (متولد 1240 ه ق، 1824 میلادی) مأتأجی/ محتاجی، در روستای کوشی، اطراف عشق آباد متولد شد و به سبب فقر مادی به مأتأجی شهرت یافت. اشعار او به زبان حالّی بخشی (خواننده و نوازنده ی خلقی) در بین مردم به شهرت رسید. مأتأجی از آثاری چون: کور اوغلی، شاه صنم و غریب و ... الهام گرفته است. شعر ماتاجی بیانگر روح پهلوانی و وطن دوستی اوست. در عاشقانه های او، تاثیر نظامی، شاعر بلند آوازه ی ایران، آشکار است. ماتاجی در سال 1884 به جوار حق رفت. یعنس سه سال بعد از کشتار فجیع مردم گوگ تپه به دست روس ها. شاعر، متألم و متأثر از این کشتار، تحت عنوان قالدیم ویران دنیاده/ در این دنیای ویران، تنها ماندم، چنین سروده است: یاشیل باشلی یاش گلین، آق اویلر نگیز حیران دور تایلی چراغیم سوندی، قالدیم ویران دنیاده ترجمه: ای عروس های سبز پوش! آشفته شد خانه ی سفیدتان چراغ زندگی من نیز خاموش، در این دنیای ویران، تنها مانده ام. ماتاجی در اشعار خود از داستان های عامیانه، ضرب المثل ها و روایات ترکمنی بهره ی فراوان برده است. وی در وصف زن و بیان مقامات اخلاقی و آداب مهمان دوستی نیز، تواناست. فرزندی ادیب به نام ملادردی یادگار اوست. 3- ملانپس/ نفس (1277- 1225 ه ق) ملانفس شاعر و نویسنده ای توانا بود از ترکمن های تکه و متولد مرو، وی در ادبیات نوین ترکمن شاه عاشقان لقب گرفته است. دیوان اشعارش اولین بار در سال های 1963- 1940 میلادی به چاپ رسید. 4- محمد ولی کمینه (1260- 1190 ه ق) کیمنه شاعری بذله گو بود و در ناحیه ی سرخس متولد شد. وی از همان ابتدا با آثار شاعرانی چون (ملانفس، طالبی، شاه بنده، مختوم قلی آشنا شد.)، اشعار او نشان دهنده ی فقر مادی اوست. 5- شیدایی (قرن 13 و 14 ه ق) شیدایی غزل سرا بود. گل و صنوبر، اثر مشهور اوست. وی با شاعران مشهور مدرسه ی شیرازی از جمله اراز ساری، مِرت شاعر و نگار شاعر روابط ادبی داشت. 6- مسکین قلیچ (1325- 1268 ه ق) مسکین قلیچ زبان های فارسی و عربیرا می دانست و با آثار دولت محمد آزادی، مختوم قلی، ذلیلی، ملانفس و صیدی آشنا بود. اکنون در کاظم خوجه، واقع در شرق آی درویش، نزدیک کلاله مدفون است. برای بررسی جریان تکامل لهجه ی ترکمنی در طول قرن های 12 تا 20 میلادی چند نمونه ذکر می کنیم: 1- دیوان حکمت، شیخ احمد یسوی، قرن 12 میلادی 2- منظومه ی یوسف، شاعر علی، قرن 13 میلادی 3- شجره ی ترک، ابولغازی بهادر خان، قرن 17 میلادی 4- اشعار مختوم قلی فراغی، قرن 18 میلادی 5- اشعار ذلیلی، قرن 19 میلادی 6- آثار صحت ایشان، قرن 20 میلادی 7- ... در طی قرن 20 میلادی ترکمن های ترکمنستان در جهت اعتلای زبان و ادبیات ترکمن کوشیدند و ضمن آشنایی با آثار نویسندگان و شاعران روس و ترجمه ی بسیاری از آنها به زبان ترکمنی، خود نیز آثار ارزشمندی خلق کردند. متاسفانه در مناطق ترکمن نشین ایران به علت مخالفت رژیم پهلوی با هر نوع فعالیت در زمینه ی زبان مادری اقوام و طوایف، هیچ نوع فعالیت ادبی که چشمگیر باشدبه منصه ی ظهور نرسید و آنچه هم که جسته و گریخته دیده شد با استفاده از فرصت های سیاسی بود که گاه گاهی جرقه می زد، از آن جمله آثار زیر است: 1- دیوان صحت ایشان، قابوس نشریاتی، بی تاریخ 2- دیوان قربان دردی ذلیلی، 3- دیوان ماتاجی، 4- دیوان محمد ولی کمینه 5- دیوان مختوم قلی فراغی 6- دیوان مسکین قلیچ 7- دیوان ملانفس 8- داستان زهره و طاهر 9- داستان صایاد و همراه 10- داستان یوسف و زلیخا خوشبختانه از بهمن ماه 1357 شمسی و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، درهای آزادی بیان و فعالیت در زمینه ی زبان و ادبیات قومی پا به پای دیگر اقوام و طوایف، به روی نویسندگان و شاعران ترکمن نیز گشوده شد و روند تحول و تکامل را سرعتی دو چندان بخشید. امید است که این فروغ آزادی همچنان بدرخشد و زمینه های خلق آثاری ارزشمند را فراهم کند. منبع: کتاب نگاهی به فرهنگ مادی و معنوی ترکمن ها تالیف: گنبد دردی اعظمی راد
|
ADS
فرهنگ لغت ترکمن سؤزلوک سایت فرهنگ لغت ترکمن سؤزلوک فعالیت خود را آغاز نمود. این سایت یکی از سایت های زیر مجموعه بایراق می باشد که با تلاش دوستان تصمیم به ایجاد فرهنگ لغت ترکمنی به فارسی و بالعکس گرفتیم که در حال تکمیل شدن می باشد. جدیدترین فایل ها
بهترین دریافتها
|