دایره المعارف ترکمن
پرببینده ترین مقالات ترکمن آدلری
ورود کاربر
|
آشنایی با فراوردههای سوزندوزی تركمن
نوشته شده توسط MatinGHezeljeh در تاریخ ۱۳۸۹/۲/۲۲ (9130 بار خوانده شده)
سوزندوزی عمدتاً در لباسهای زنان استفاده میشود. به ندرت طرحهای ابتكاری جدیدی نیز در سوزندوزی دیده میشود كه هنوز عمومیت نیافته است. گستره جغرافیایی سوزندوزی تركمن را میتوان تمامی نقاط تركمننشین داخل و خارج ذكر كرد. گستره داخلی این هنر شامل استان گلستان و بخشی از خراسان است.
سوزندوزی تركمن زنجیرههای فشرده و بسیار ریز میباشد كه در تركمنی سانجیم نامیده میشود. سطح رویین پارچه بوسیله این زنجیرهها كاملاً پر میشود. معمولاً برای شروع كار خط راستی به دور پارچه زنجیرهدوزی میشود كه بدان چكیم میگویند. سپس طرح مورد نظر كه بیشتر ذهنی میباشد با استفاده از زنجیره پر میشود. نوع این نقشها بیشتر به صورت اشكال منظم و تكراری بوده و شامل نمادها و طرحهایی از گل و گیاه و نظایر آن میباشد. خانم موگول پژوهشگر آلمانی دربارهی سوزندوزی تركمن مینویسد: گلدوزی تركمنان دارای خصوصیتی فردی است و با دیگر همسایگان خود یعنی قزاقها، تركهای آذربایجان و تركیه كاملاً متفاوت است. هر چند كه به نظر میرسد كار گلدوزی تركمنها از اشكال هندسی باشد ولی تكرار همین اشكال است كه اصالت طرح را به وجود آورده و آن را از صورت هندسی بیرون میكشد. مایه اصلی در اینجا از آمیزش، توازن و هماهنگی رنگها نیرو میگیرد و در این منطقه هنوز هم سنت به قوت خود باقی و زنده است. درباره تاریخ سوزندوزی تركمن اطلاع دقیقی در دست نیست و برخلاف فرش كه كاوشهای پازیریك اطلاعات ذیقیمتی از آن به ما داده است، زوایای تاریخی این هنر پنهان مانده است. به هر صورت آنچه كه معلوم است این كه تركمنها از قدیمالایام به تهیه ابریشم كه به عنوان ماده اصلی سوزندوزی تلقی میشود، آشنایی داشتهاند و دختران و زنان تركمن لباسهای خود را با نخهای ابریشمین كه به رنگهای طبیعی محیط رنگرزی میشده، سوزندوزی میكردهاند و این امر از طریق دقت در ادبیات شفاهی و نغمههای زنان تركمن به وضوح مشخص میگردد. نقوش مورد استفاده در سوزندوزی تركمن بیشتر هندسی و قرینه بوده و به صورت ذهنی سوزندوزی میشوند. این نقوش همچنین عمدتاً اشكال ساده شده بسیاری از چیزهایی هستند كه محیط اطراف هنرمندان تركمن وجود داشتند. نقوشی نظیر مؤی(عنكبوت)، ساری ایچیان (عقرب) و قوچاق (شاخ قوچ) نمونههایی از این نقوش میباشند. در طی سالهای اخیر سوزندوزی تركمن به تدریج در حال فراموشی است، در حال حاضر با وجود كاربرد نسبتاً وسیع آن، تعداد اندكی از افراد به تولید فرآوردههای این هنر میپردازند. احیاء این هنر و تولید فرآوردههای سوزندوزی تركمن میتواند ضمن زنده نگه داشتن یك هنر سنتی، باعث ایجاد اشتغال و درآمد برای قشر وسیعی از زنان و دختران باشد. به ویژه آنكه این هنر نیازی به كارگاه مستقل و اشتغال تمام وقت ندارد. آشنایی با فراوردههای سوزندوزی تركمن همانطور كه قبلاً نیز ذكر گردید، سوزندوزی تركمن عمدتاً در لباس زنان استفاده میشود ولی بندرت در تزیین لباس مردان و كودكان نیز كاربرد دارد. ذیلاً مهمترین فراوردههای سوزندوزی تركمن معرفی میشود. پیراهن: در پیراهن زنان تركمن یقه و سرآستینها سوزندوزی میشود و بندرت یقه پیراهن كودكان نیز سوزندوزی میگردد. شلوار زنان (بالاق): پاچه شلوار زنان تركمن در گذشته به عرض 3 تا 10 سانتیمتر سوزندوزی میشده است. ولی امروزه ممكن است عرض نوار سوزندوزی شده به 1 سانتیمتر تنزل نماید. شایان ذكر است كه سوزندوزی یقه و سرآستین در پیراهن الزامی نیست ولی بالاق بدون سوزندوزی مفهوم ندارد. كلاه (آلین دانگی): زنان تركمن از كلاه حلقهای شكل به نام آلین دانگی با ارتفاع 2 تا 5/2 سانتیمتر و قطر متفاوت استفاده میكنند كه در بین ایلات و طوایف مختلف تركمن متفاوت است. امروزه آلیندانگی با ارتفاع 2 تا 5/2 سانتیمتری در بین نوعروسان و میانسالان بیشتر رایج است و پیرزنان از آلیندانگیهایی با ارتفاع بیشتر استفاده میكنند. زنان تركمن بعد از ازدواج طبق سنت محلی الزاماً بایستی از این كلاه استفاده كنند و از این رو دامنه كاربرد آن وسیع است. برای تزیین آلیندانگی، نوار سوزندوزی شدهای را به دور آن میدوزند. بؤروك: بؤروك یا عرقچین كه غالباً با نقوش گوناگون سوزندوزی میشود. روی این كلاه صاف و فاقد برجستگی بوده و دختران آن را با زینتآلات نقرهای میآراستند. نوع پسرانه (یا مردانه) آن را به نام تاخیا یا تایخا مینامند. چابیت: بالاپوشی بود كه زنان تركمن بر روی پیراهن میپوشیدند. دختران برای دوران عروس شدن نیمتنهای مخصوص تهیه میدیدند كه پر از سوزندوزی و آویزههایی از سكه و پولك نقرهای بود. به بالاپوش بلند و آستیندار دون گفته میشود. بقچه: برای گذاشتن قرآن مورد استفاده قرار میگرفته و رویه آن سوزندوزی میشده است. ابراهیم کلته برگرفته از وبلاگ شخصی ایشان (اترک) لینک های مرتبط: تصاویر پوشاک سنتی زنان و مردان ترکمن 1 تصاویر پوشاک سنتی زنان و مردان ترکمن 2
|
ADS
فرهنگ لغت ترکمن سؤزلوک سایت فرهنگ لغت ترکمن سؤزلوک فعالیت خود را آغاز نمود. این سایت یکی از سایت های زیر مجموعه بایراق می باشد که با تلاش دوستان تصمیم به ایجاد فرهنگ لغت ترکمنی به فارسی و بالعکس گرفتیم که در حال تکمیل شدن می باشد. جدیدترین فایل ها
بهترین دریافتها
|