ترکمن آدلری
ورود کاربر
شناسه‌ی کاربری:

رمزعبور:


واژه رمز را فراموش کرده‌اید؟
عضو شوید
SmartSection is developed by The SmartFactory (http://www.smartfactory.ca), a division of INBOX Solutions (http://inboxinternational.com)
دایره المعارف ترکمن > زبان و ادبیات > افسانه ها و باورداشت ها در بین ترکمنها
افسانه ها و باورداشت ها در بین ترکمنها
نوشته شده توسط MatinGHezeljeh در تاریخ ۱۳۸۹/۵/۲۷ (4748 بار خوانده شده)
یکی از عناصر فرهنگ فولکوریک، افسانه ها هستند. این که افسانه ها چگونه بوجود می آمده اند و یا خالق آنها کیستند، بر کسی معلوم نیست، احتمالا شخص با ذوقی نطفه اولیه آن را می بسته و چون مقبول مردم واقع می شده، دهن به دهن و سینه به سینه و نسل به نسل در بین مردم پخش می شده است. کسانی آن را بنا به ذوق و سلیقه خود بال و پر می دادند و کسانی چیزهایی از آن کم می کردند.
انسان هایی که به آن درجه از علم و دانش و توانایی نرسیده بودند، سختی های طبیعت از یک سو و ظلم و جور شاهان و حاکمان از سوی دیگر در خیال برای خود جهانی زیبا می ساختند. بادها و طوفان ها را مهار می کردند و ظالمان را به سزای اعمال خود می رساندند، ظالمانی که ممکن است شاه، حاکم، ارباب و یا خان باشد. قهرمانانی می ساختند دارای قدرت فوق بشر که می توانستند پرواز کنند، با حیوانات حرف بزنند، غیب شوند و یا شهری را جا به جا کنند. در واقع افسانه ها بازتابی از آرزوهای بشری برای ساختن دنیایی عاری از ظلم و جور و سرشار از خوشبختی و سعادت بشری هستند.
هر افسانه مانند هر قصه یا داستانی پیغامی دارد. این پیغام ممکن است تشویق به مبارزه، عدالتخواهی، نیکی و احسان به دیگران، راستگویی باشد و یا هر افسانه ممکن است یکی از آرزوهای بشری را در دل نهفته باشد. یکی از آرزوهای بشری داشتن عمر جاوید است که در افسانه ها زیاد آمده است. آب حیات بازتاب همین آرزوست. یکی از قهرمانان افسانه ای که به روایاتی او را پیغمبر هم می گفتند، حضرت خضر می باشد.
طبق روایات او به همراه الیاس به آب حیات دست یافت و به عمر جاوید رسید. خضر در صحراها و الیاس در دریاها به یاری درماندگان می شتابند. طبق اعتقاد ترکمن ها هر کس خضر را ملاقات کند به ثروت و سعادت می رسد. ضرب المثل های زیادی در این باره درست شده: مثلا وقتی شخصی وضع مالی خوبی پیدا می کند، می گویند: خیدیر گورن یالی. (انگار خضر را دیده). یا اگر ثروت و مکنت در خانواده ای نسل ها تداوم پیدا کند، می گویند: آنگیرسی خیدیر گورن. یعنی اعقابشان خضر دیده اند.
وقتی کسی به امید یاری دست به دامن شخصی می شود و او نه تنها کمک نمی کند که حق او را هم می خورد، می گویند: خیدیر دییب توتانیم خرس چیقدی. (خیال کردم خضره، خرس از آب در آمد.)
اکنون یک قصه کوتاه افسانه ای که در کودکی از زبان مادرم شنیدم نقل می کنم:
مردی فقیر و ساده دل که برای تهیه هیزم به صحرا رفته بود، مرد دیگری را می بیند که خسته، تشنه و گرسنه است. از او تقاضای کمک می کند. مرد فقیر آن چه در توشه داشته از آب و نان در اختیار او می گذارد. مرد خسته بعد از خوردن آب و نان به او می گوید: من خضر هستم. چون تو به من کمک کردی می خواهم تو را ثروتمند کنم فقط شرطی دارم و آن این است که میخواهم این ثروت را به نیمی از عمر باقی مانده تو بدهم. می توانی انتخاب کنی. آیا می خواهی نیه اول ثروتمند شوی یا نیمه دوم؟ مرد کمی فکر می کند و بعد می گوید: ای خضر زنی عاقله دارم. بگذار با او مشورت کنم.
خضر می پذیرد. مرد به سوی خانه می شتابد و موضوع را با زنش در میان می گذارد و می گوید: بهتر است نمیه دوم ثروتمند شویم که گفته اند: اونگیم بولانیندان سونگیم. (بهتر است عاقبتم خیر شود.)
اگر اول ثروتمند شویم و بعد فقط، بعدا به ما سخت خواهد گذشت. اما اکنون که فقیریم تحمل می کنیم تا به نیمه دوم برسیم.
زن کمی فکر و می گوید: برو به خضر بگو ما می خواهیم اول ثروتمند شویم. مرد ساده دل که به هوش و ذکاوت زنش ایمان داشت می پذیرد و خضر آنها را ثروتمند می کند. بعد از آن گاوشان پرشیر می شود. قوم دییب توتانی قیزیل بولیا. (هر خاکی که به دست می گیرد، طلا می شود.)
زن عاقل به شوهرش می گوید، حال که خداوند به ما لطف کرده ما هم باید جبران کنیم و راه نیکی و احسان را در پیش می گیرد. به این ترتیب هیچ گرسنه ای را بدون اطعام و هیچ برهنه ای را بدون لباس رها نمی کند. هر سائل و درمانده ای با دست پر از خانه او بر می گردد و آوازه نیکوکاری و احسان و مهمان نوازی آنها در اطراف و اکناف می پیچد. سالها می گذرد و زمان موعود فرا می رسد. مرد ساده دل که عهد و پیمان خضر را فراموش کرده بود، روزی در صحرا سوار بر اسب برای دیدن چوپانان و گله خود رفته بود، باز خضر را می بیند. او را می شناسد و به یاد قرار خضر با او می افتد، از اسب پایین می آید سلام می کند و می گوید: ای خضر، حتما آمده ای ما را به حال اول خود برگردانی.
هر چه امر کنی می پذریریم و از بابت سالیانی که ما را ثروتمند کردی، از تو تشکر می کنیم. خضر می گوید: طبق قرار باید باقی عمر تو را فقیر گردانم و مال و ثروتت را از تو بگیرم، اما اعتراف می کنم که زن تو زیرکتر از من است. من اجازه ندارم ثروت کسی را که این چنین به نیکوکاری و احسان معروف است از او بستانم و شما تمام عمر همچنان ثروتمند خواهید ماند.
در این داستان کوتاه گرچه خضر یکی از قهرمانان استف اما قهرمان اصلی داستان زن آن مرد ساده دل است و تم یا مضمون اصلی داستان همان احسان و نیکوکاری است.

روایت کوتاه دیگری هم هست: مردی که شنیده هرکس به خضر کمک کند، ثروتمند می شود، کوزه ای آب از چشمه بر می دارد تا به صحرا برود و خضر را پیدا کند. مسافتی نرفته مرد دیگری را می بیند که از او تقاضای آب می کند. از دادن آب امتناع می کند و می گوید: من این آب را برای خضر می برم. مرد دوم می گوید: سودا سولیق اتمه سنگ، چولده خیدیر نیلاسین. یا روایت دیگر: سوسانا سو برمه سنگ، چولده خیدیر نیلاسین. یعنی وقتی تشنه ای را سیراب نکنی، در صحرا خضر چه کند (برای تو)
نتیجه اخلاقی یا پیغام این داستان خیلی ساده است. اگر می خواهی نیکی کنی باید بدون چشمداشت باشد و هر کسی ممکن است خضر باشد. گورن گونینگ قدر بیل- اوینگدن چیقانی خیدیر بیل. (هر روز را قدر بدان و هر شخص را خضر)
در این دو روایت کوتاه خضر آن شخصیت افسانه ای فقط وسیله است و هدف از خلق این داستان ها همان توصیه به نیکوکاری، بذل و بخشش و مخصوصا مهمان نوازی است که ما ترکمن ها به آن معروفیم. شنیدن این قصه ها مخصوصا در ایام کودکی، بار عاطفی آنها را زیاد می کند و این خصوصیات خوب اخلاقی در وجود آنها نهادینه می شود.

احمد گرگانی
فصلنامه فراغی شماره 36

مقالات دیگر در این شاخه در سایت قرار گرفته در تعداد باز دید
شوٚکۆر باغشئ
۱۳۹۴/۴/۱
2837
آجايئپلئق لارئنگ دۆری
۱۳۹۴/۳/۲۶
2429
موُنجۉق آتدئ لار
۱۳۹۴/۳/۷
2530
ائرئم ائنانچ لار - موُنجۉق آتدئ لار - ماتال لار
۱۳۹۴/۳/۷
2372
تۆرکمن خالق ناقئل لارئ / ضرب المثل های ترکمنی
۱۳۹۴/۲/۲۶
4204
گونه های مختلف ادبیات شفاهی مردم ترکمن
۱۳۹۱/۶/۱۳
6097
بررسی جایگاه اسب در ضرب المثل های ترکمنی
۱۳۹۰/۱۱/۱
6217
سونگقئ تورکمن دیلی- صوفی راد
۱۳۹۰/۳/۲۳
6242
خویشاوندی در زبان ترکمن
۱۳۹۰/۱/۱۰
20875
اشعار الحاقی به مختومقلی
۱۳۸۹/۹/۲۲
7927
آدینگ نأمه؟ ( نام توچیست؟) 4
۱۳۸۹/۷/۱۱
5537
اسم انگشت های دست در زبان ترکمنی
۱۳۸۹/۷/۵
9538
آدینگ نأمه؟ ( نام توچیست؟) 3
۱۳۸۹/۷/۱
5130
آدینگ نأمه؟ ( نام توچیست؟) 2
۱۳۸۹/۶/۲۳
3634
آدینگ نأمه؟ ( نام تو چیست؟) 1
۱۳۸۹/۶/۷
11200
افسانه ها و باورداشت ها در بین ترکمنها
۱۳۸۹/۵/۲۷
4749
آلقیشلر و دیلگیلر
۱۳۸۹/۵/۱۴
2992
یانگیلتماچ لار
۱۳۸۹/۵/۶
2653
یوماق لار (کنایه ها و تشبیهات)
۱۳۸۹/۵/۵
5532
ضرب المثل های مربوط به کار (2)
۱۳۸۹/۱/۹
4462
اتحاد در ضرب المثل های ترکمنی
۱۳۸۹/۱/۱
11728
معانی برخی از اسامی دختران ترکمن
۱۳۸۸/۱۲/۱۴
14938
عشق به اهل بیت رسول خدا (ص) در اشعار مخدومقلی
۱۳۸۸/۹/۱
7975
ماتال لار 3
۱۳۸۸/۹/۱
3741
كمینه؛ شاعر و هجونویس تركمن
۱۳۸۸/۸/۱۸
3430
مفهوم مرگ و زندگی از دیدگاه مختومقلی
۱۳۸۸/۸/۱۶
5096
چیستان های مربوط به آلات موسیقی
۱۳۸۸/۸/۱۴
4338
سخنان برخی از بزرگان در باره ی مختومقلی
۱۳۸۸/۸/۱۴
6549
چیستان ها‌ (ماتال لار)
۱۳۸۸/۸/۶
9990
ارزیابی ادبیات ترکمن صحرا
۱۳۸۸/۸/۶
5675
امامان در اشعار مختومقلی
۱۳۸۸/۸/۲
8154
ضرب المثل های مربوط به کار
۱۳۸۸/۷/۱۰
6854
ضرب المثل های مربوط به یول (راه)
۱۳۸۸/۷/۵
3488
اعداد ترکمنی
۱۳۸۸/۶/۲۲
11462
حماسه قورقوت آتا
۱۳۸۸/۶/۲۰
3853
ضرب المثل درباره آب
۱۳۸۸/۶/۳
7470
ضرب المثل درباره زنان
۱۳۸۸/۵/۲۱
7484
ضرب المثل درباره اسب
۱۳۸۸/۵/۲۰
11581
اصطلاحات‌ رایج‌ در محاورات‌ تركمنی‌‌
۱۳۸۸/۴/۱۵
18014
خانواده زبانی اورال – آلتای
۱۳۸۸/۴/۱۰
5448
معانی آراز و اوراز در زبان ترکمنی
۱۳۸۸/۳/۱۴
30626
طرف لارینگ آنگلادیلشی (جهت ها و سمت ها)
۱۳۸۸/۳/۶
2750
الفبای لاتین تركمنی
۱۳۸۸/۲/۲۶
10781
نام های ترکيبی با پيشوند «قار» و «کار»
۱۳۸۸/۲/۲۳
4038
آتالار نقلی
۱۳۸۸/۲/۱۸
4831
اسطوره ترکمن ها
۱۳۸۸/۱/۲۰
5781
ترانه های فولکور
۱۳۸۸/۱/۵
5383
ماتال
۱۳۸۷/۱۲/۱۱
7233
آتالارنقلی 2
۱۳۸۷/۱۱/۲۰
3883
آتالار نقلی (ضرب المثل)
۱۳۸۷/۹/۳۰
52328
گذری بر زبان و ادبیات ترکمن (قسمت چهارم)
۱۳۸۷/۹/۷
3917
گذری بر زبان و ادبیات ترکمن (قسمت سوم)
۱۳۸۷/۹/۷
5556
گذری بر زبان و ادبیات ترکمن (قسمت دوم)
۱۳۸۷/۹/۷
3370
گذری بر زبان و ادبیات ترکمن (قسمت اول)
۱۳۸۷/۹/۳
5425
 
بی‌شک دیدگاه هر کس نشانه‌ی تفکر اوست، ما در برابر نظر دیگران مسئول نیستیم
فرستنده شاخه
ADS
فرهنگ لغت ترکمن سؤزلوک

سایت فرهنگ لغت ترکمن سؤزلوک فعالیت خود را آغاز نمود. این سایت یکی از سایت های زیر مجموعه بایراق می باشد که با تلاش دوستان تصمیم به ایجاد فرهنگ لغت ترکمنی به فارسی و بالعکس گرفتیم که در حال تکمیل شدن می باشد.


www.SOZLUK.ir

آهنگ های پیشواز ترکمنی
برای دیدن تصویر اصلی در صفحه جدید کلیک کنید.