سیر و سیاحت نامها
برخی از نامها به طور مشترك در بسیاری از ملل بكار گرفته می شوند و این در نتیجه رفت و آمد و ارتباطی است كه به عناوین مختلف بین ملتها وجود داشته و دارد. (ما در اینجا نامهای هم معنی را در نظر نمی گیریم. مثلاً به شیر تركمنها : آرسلان ، یوُلبارس ، شیر روسها به آن لِو ، عربها : حیدر ، اَسَد ، قزاقها: آرئستان و یونانیها لِوُن می گویند كه همة آنها به معنی شیر میباشد.)
زبان شناس مشهور ن.آ.باسكاكوُو درباره‌ی نامها و نام فامیلی‌هایی كه از تركی وارد زبان روسی شده ده مقالة علمی نوشته است ، آن طور كه در این كارهای تحقیقی نشان داده شده تورِگِنو («توٌرگن » سؤزوٌندن) ، تیمیریازو(تمیرنئیاز)، كارامزین (شكل نام فامیلی شده‌ی اسم غاراموٌرزه) ، كِلدئش (گلدی- ش) و ... اینها نام فامیلی تعدادی از شخصیت های مشهور هستند كه از كلمات تركی ساخته شده است. تركمنها نیز به نوبه خود اسامی چندی را از ملیت‌های دیگر پذیرفته اند.
همانگونه كه قبلا گفته شد در بسیاری از سرزمینها كه تحت حاكمیت اعراب قرار داشت اسامی عربی و برخی از نامهای یونانی و عبری دخیل در فرهنگ نام اعراب، در مناطق وسیعی گسترش یافت. هر چند این نامها با توجه به ساختار زبانی و ویژگیهای فونوتیكی هر ملتی با اندكی تغییر پذیرفته شده اند. به اسم یوسف در این مورد توجه كنید:
تركمنها (یوسوپ) ، ازبكها(یوسوف) ، آذربایجانی ها (یوسیف) ، قزاقها( ژوسوپ) ، روسها (اوُسیپ) ، انگلیسی ها (ژوُزف) ، یونانی ها( یوُسِف) ، ایتالیایی‌ها (ژوزِپیه) ، اسپانیاییها(هوُسه) ، مجارها (ایوُجف) ، فرانسوی ها(ژوُزِف) ، پرتغالیها (ژوزه) ، گرجی ها (ایوُسیف)
هر چند این نام با توجه به ویژگی فوُنوتیكی هر زبان به صور گوناگون تلفظ می گردد ولی اصل كلمه عبری و به دو معنی " زیبا " و " زیاد بشود" می باشد. بعدها این نام را یونانیها و از آنها عربها و سایر ملل در فرهنگ نامگذاری خود پذیرفته اند.
نامهایی چون : عیسی (عیسوُس هریستوُس) ، موسی (موُیسی) ، سوٌلِیمان (سوُلوُموُن) ، یونوس، یاقوپ (یاكوُو) را هم می توان در ردیف چنین نامها آورد.
در میان تركمنها پسرانی با اسم اسگندر داریم . آیا آنان خود می دانند كه با اشخاص مشهوری چون : الكساندر ماكِدوُنسكی ، الكساندر نِوسكی ، الكساندر پوشكین همنام هستند. تاریخ پیدایش این نام به اختصار چنین است.
دانش یونان باستان بر مدنیت اعراب تاثیر فراوانی داشته است و حملات توسعه طلبانه‌ی اسكندر مقدونی (همان كه در عربی اسكندر ذوالقرنین ، یعنی اسكندر صاحب دو شاخ) گویند این تاثیر را دو چندان كرده است در نتیجه اعراب نه فقط از علم و تمدن یونانیها بهره گرفته‌اند بلكه كلمات فراوانی و از آن جمله اسامی برخی از اشخاص را از آنان گرفته‌اند ، البته این كلمات به قوانین گراماتیكی عرب تن داده و بعد از ایجاد تغییراتی مورد پذیرش واقع شده اند.
شما می دانید كه در ابتدای اغلب كلمات عربی حرف تعریف " ال " (تركیبی كه دلالت بر چیزی شناخته شده دارد) آورده می شود. ال-جزایر، (ال-جیر) ، آل –جِبرا (آل گبرا) ، آل-كوهل (الكوُغُول-الكل )، آل – حوُرزمی ( این كلمه با نام دانشمند مشهور آل خوارزمی ارتباط دارد) ، آل – كیمیا(هیمیا) و ... اگر اسامی خاص كه از نام سرزمینها گرفته شده و محل زندگی اشخاص را مشخص می كنند به حساب نیاوریم مثل: الكاشغری، البیرونی، الخوارزمی ، در نام افراد از حرف تعریف (ال) استفاده نمی شود . برای اینكه نام ها بدون " ال " اضافی هم مشخص كننده‌ی فردی خاص می باشد و اما در مورد سركرده‌ی اهل "مقدونی " ، اسكندر به معنی (محافظ مردان) عربها چنین پنداشته‌اند كه در نام یونانی الكساندر، "ال" اضافی بوده و به غلط آورده شده است لذا با توجه به قواعد نوشتاری عرب " ال" را حذف و در نتیجه الكساندر ابتدا اسكندرا و بعدها به تبعیت از قانون جابجایی صداها به اسكاندر و اسكندر تبدیل شده است. تمامی اسامی خاص كه از كلمات بیگانه گرفته شده و با " ال " شروع می شده اند ، به چنین سرنوشتی دچار گشته اند . مثلا عربها كلمات ال اكسیر و ال ماس را به صورت " اكسیر" و " ماس" به كار می برند.
هر چند بیشترین قسمت نامهای اشخاص در میان تركمنها از كلمات تركی تشكیل شده اند ، اما كم نیستند نامهایی كه ریشه‌ی عربی و فارسی دارند و همچنین به برخی نامها با منشاء مغولی ، یونانی ، روسی، عبری هم برمی خوریم.


نویسنده: سلطانشاه آتانیاز
مترجم: قربان صحت ( کاکا ) بدخشان