كودك هر جا هم كه باشد، چشم مي خورد. مخصوصاً در عروسي ها و جشنها، در راه و بيراهه. شكل كودك و حركتهاي ويژه اش همه را به خود جذب مي نمايد. شادماني، خوش قلبي و پاكي او، بزرگترها را به وجد مي آورد. اين گونه كودكان در معرض چشم و زبان هستند. به اين خاطر وقتي كه با كودكتان به جاهايي كه ازدحام زيادي وجود دارد مي رويد، بهتر است حداقل به جايي از بدنش منجوقي را كه باطل كنندة چشم زخم است، آويزان كنيد. بزرگسالان وقتي بچه اي بدون منجوق مي بينند، مي گويند: «اين بچه چقدر بامزه است؛ كاش به جايي از لباس بچه، منجوق چشم را آويزان مي كرديد.» منجوق ، بچه را از چشم زخم و زبان بد دفاع مي كند. بين مردم تركمن از قديم الايام جواهرآلاتي كه براي محافظت از چشم و زبان استفاده مي كنند، شهرت زيادي دارند.
بطور كلي اكثر اين گونه جواهرات، هدفي دفاعي داشته اند. پس از گذشت مدت زماني، از آنها به عنوان زينت آلات استفاده شده است. بهر حال در دوره ی كنوني، بعضي از انواع جوهرات براي دفاع از چشم و زبان آويزان مي شوند. برخي از آنها تومار، داغدان، هيكل، دعاچير مي باشند و به لحاظ شكل و نحوه ی درست كردن و نيز نحوه ی استفاده، متفاوت هستند.
يكي از جواهرات كه جهت دفاع بچه از چشم و زبان استفاده مي شود، بزبند است. بزبند كه بچه ها را از شومي و بلا حفظ مي كند، به عنوان تومار و دعا نيز استفاده مي شده است. بزبند زينتي نقره اي است. تركمنها بر اين باورند كه به بچه بايستي از سن كودكي طلا و يا نقره آويزان كنند. به همين خاطر آن را به شكل دايره درست مي كرده اند و در چهار طرفش حلقه هايي براي آويختن به لباس مي گذاشته اند. در وسط بزبند نيز سنگ عقيق مي گذاشته اند. آن سنگ باز مي شده و داخل آن نيز سوره اي از قرآن يا دعا و تومارهاي ديگر را مي گذاشته اند و بر اين باور بوده اند كه اينها بچه را از شيطان و حمله جن دفاع مي كند.
در بعضي از منابع، اطلاعاتي وجود دارد مبني بر اينكه داخـل آن را پـر از شن مي كنند. غير از اين، گردن بند و بزبند تركمني را با جواهرات قرقيزي به نام تعنوچ مقايسه مي كرده اند. روي بزبند اكثراً شكلهاي گياهان كشيده مي شده است.
گاهي زرگران بزبندهايي بدون هيچ گونه زينت و نقوش، فقط با سنگ عقيق درست مي كرده اند. روي بزبند نيز اكثراً از نقش اثر مار و مرغ استفاده مي كرده اند.
در زمانهاي قديم، عبادت حيوانات به دو گروه تقسيم مي شده است: بقر (به معني خورشيد و طلا) و مار (به معني روشني و شب ، ماه و زمين). نقش اثر مار روي بزبند از آن زمانها با باورهاي عموم وارد شده است. در روحنامه سردار كبيرمان سطرهاي ذيل هست:«زندگي و كودكان و بچه هايتان را دوست داشته باشيد.»
آويختن جواهر آلات به كودكان به معناي خوشحالي از خوشبختي آنهاست. وقتي كه جواهر آلات را به كودك مي آويزند، او خوشحال مي شود؛ دنياي پاک وي پر از شادي و نشاط مي شود. اين گونه خوشحالي نمودن كودک را به ثواب زيارت كعبه همسان مي دانند. بطور كلي تحقيق در باره جوهراتي كه به كودكان مي آويزند، باورهاي ملت ما را روشن مي كند.


منبع:
فصلنامه ياپراق / شماره ی 29- 27 / سال 1384
ترجمه : مارال باتيروا