نام «آراز، اوراز/ Araz، Oraz» در میان تركمن‌ها بسیار متداول است. در تركمنستان از شكل «اوراز/ Oraz» استفاده می‌كنند، اما در ایران، شكل «اراز/ araz» كاربرد دارد. نخست می خواهیم در باره‌ی خود واژه‌ی «آراز، اوراز/ Araz، Oraz» اطلاعاتی را تقدیم خوانندگان گرامی كنیم و بعد به نام‌های تركیبی با آن بپردازیم.
تا آنجایی كه ما اطلاع داریم، درباره‌ی ریشه‌ی واژه‌ی «آراز، اوراز/ Araz، Oraz» در بین محققین دو عقیده وجود دارد:
1- برخی معتقدند كه این واژه در اصل از كلمه‌ی «روزه»ی فارسی گرفته شده است. در زبان تركمنی امروز این كلمه به صورت «اوْرازا، آرازا» در همان معنای «روزه» كاربرد دارد و بچه‌هایی كه در این ماه مبارك به دنیا می‌آیند را «اوراز، آراز» نامگذاری می‌كنند.
2- برخی دیگر معتقدند كه این واژه ریشه‌ی تركی- تركمنی دارد. ببینیم این محققین چه می‌گویند. بنابر عقیده‌ی این محققین، این واژه دو معنا پیدا می‌كند:
الف- محقق ترك اسماعیل هادی در كتاب خود «فرهنگ تركی نوین: تأملاتی در عرصه ریشه‌شناسی» در توضیح كلمه‌ی «آز» می‌آورد: نام یكی از اقوام عتیق (كلاو) اولین بار در سنك نوشته یادواره كول تكین به نام این قوم برمی خوریم. طبق تحقیقات اخیر، قوم آز/ آس در سرتاسر آسیا پراكنده بوده‌اند. احتمالا نام قاره‌ آسیا نیز از نام آنان اخذ شده است. برخی از آس‌ها، آلان نام داشته‌اند كه بخشی از آنان ترك‌زبان بوده‌اند و عمدتاً در قفقاز زندگی می‌كردند و اوستی‌های امروز از اخلاف آنانند. اینان را مغولان، آز/ آزوت می‌نامیدند. كلمه‌ی آس+ار/ آز+ار (انسان آسی) به صورت آزر (آذر) در كلمه‌ی آذربایجان به چشم می‌خورد. همان كلمه با جابجایی دو عنصر تشكیل‌دهنده (ار+آس/ ار+آز) به صورت ارس/ آراز نام رود ارس را تشكیل می‌دهد كه یاقوت حموی در البلدان آن را «رود آذربایجان» می‌نامد. (فرهنگ تركی نوین: تأملاتی در عرصه ریشه‌شناسی تركی- فارسی، اسماعیل هادی، چاپ اول، انتشارات احرار، تبریز، اسفندماه 1379، مدخل واژه آز)
در سایت سازمان ثبت احوال نیز اینگونه آورده‌اند:
آراز: (تركی) 1- ارس؛ 2- (اَعلام) قهرمان منسوب به طایفه‌ی آس.

ب- «اوراز/ آراز» در لغت به معنای «بخت، اقبال، خوشبختی و كامیابی» می‌باشد. (فرهنگ نامهای تركی، كتاب دوم، فرهاد جوادی، چاپ اول، انتشارات اختر، تبریز، 1382، ص 522 و توركمن آدام آدلاری‌نینگ دوشوندیریش‌لی سؤزلوگی، سلطانشا آتانیازوف، انتشارات توركمنستان، عشق آباد 1992، مدخل اوراز)
سلطانشا آتانیازوف، محقق تركمنستانی كه كارهای ارزشمندی را از خود به یادگار گذاشته است، در كتاب دیگر خود به نام توركمن دیلی‌نینگ سؤز كؤكی سؤزلوگی (فرهنگ ریشه‌شناسی واژه‌های زبان تركمنی) در باره‌ی این واژه می‌نویسد: در ضرب المثل «اوْد - اوْراز» (یعنی: آتش، بخت است) به این كلمه برمی‌خوریم. اصل این كلمه، «اوُراس/ Uras» است. در زبانهای جغتای، اویغور و قزاق به معنای «بخت، اقبال» است. در میان تركمن‌های آستراخان نام دخترانه «ریس‌لی خان/ Ryslyhan» به معنای «دختر خوشبخت، خانم خوشبخت» كاربرد دارد. كلمه‌ی «اوْراز» كه در زبان تركمنی امروز كاربرد فراوانی دارد، شكل تغییر یافته‌ی «اوُراس، ایریس/ Uras, Yrys» می‌باشد. (توركمن دیلی‌نینگ سؤز كؤكی سؤزلوگی، سلطانشا آتانیازوف، انتشارات میراث، عشق‌آباد، 2004، مدخل اوْراز».

حال می‌پردازیم به نام‌های تركیبی با «اوراز/ آراز» كه اكثراً به شكل‌های «عراز، اراز» در شناسنامه‌ها ثبت شده است. این واژه در نام‌های پسران و دختران، هر دو كاربرد دارد.

نام‌های پسران
ارازعلی: از تركیب «اراز» و «علی». پسر خوشبختی كه در ماه رمضان به دنیا آمده است.
ارازبای: پسر خوشبخت، پسر خوش اقبال.
ارازبردی: 1- پسری كه با خوش اقبالی به دنیا آمد 2- پسری كه ماه مبارك رمضان به دنیا آمده است.
ارازبأشیم: فرزند پسر پنجم كه در ماه رمضان به دنیا آمده است.
ارازولی: پسر خوش اقبال
ارازگلدی: 1- پسری كه با خوش اقبالی به دنیا آمد 2- پسری كه ماه مبارك رمضان به دنیا آمده است.
ارازقُلی: 1- پسر خوشبخت 2- پسری كه ماه مبارك رمضان به دنیا آمده است؛ مترادف نام رمضان در نامگذاری‌های فارسی.
ارازقورت: پسر خوشبخت كه همچون گرگ در برابر شداید و سختی‌ها پایدار است. گرگ در میان ترك‌ها و تركمن‌ها از احترام خاصی برخوردار است.
ارازقیلیچ: 1- پسر خوشبخت كه اندیشه‌هایش در دیگران تاثیر خواهد گذاشت 2- پسر طویل العمر كه در ماه رمضان به دنیا آمده است.

نامهای‌ دیگر پسران:
اراز جمعه
ارازلی
اراز محمد
اراز مراد
اراز نظر
اراز نفس
اراز نوبت
اراز نیاز
اراز پولاد
اراز ساری
اراز سید
اراز صحت
اراز تاغان
اراز جان
اراز دوردی
اراز قیلیچ
اراز مرگن

نام‌های دختران:
ارازبخت: دختر خوشبخت، دختر خوش اقبال.
ارازبی‌بی: 1. دختر عالی مرتبه‌ 2. دختر بلند مرتبه‌ای كه در ماه رمضان به دنیا آمده است.
اراز بیكه (= اراز بی‌بی).
اراز گزل (=ارازگوزل) دختر زیبای خوشبخت.
اراز گُل: دختر خوشبخت و زیبا كه در ماه رمضان به دنیا آمده است.
اراز دورسون: نام دختر. مترادف معنای «اراز دردی».

نام‌های دیگر دختران:
ارازجهان
ارازجمال
ارازنبات
ارازصنم
ارازسلطان
ارازتواق
ارازتاج
ارازشكر

نام‌های مشترك بین دختران و پسران:
اراز دولت: نامی كه برای پسران و دختران مشتركاً استفاده می‌شود. دختر یا پسر خوشبخت.
ارازدُردی: 1- پسر یا دختر خوشبختی كه آرزوی طول عمرش را داریم. 2- پسر یا دختری كه ماه رمضان به دنیا آمده است و آرزوی طول عمرش را داریم.

دیگر نام‌های مشترك:
ارازمنگلی
ارازنور

تحقیق از: محمود عطاگزلی