معروفی یکی از چهره های درخشان ادبیات ترکمن در قرن هجدهم میلادی می باشد. وی حدودا در سال 1735 میلادی در حوالی شهر بحردن روستای مهین به دنیا می آید، دوران کودکی و جوانی را در زادگاه خود سپری می کند، شاعر در شعر (وطنیم قالدی) از زادگاه خود چنین می گوید:

آقالار عرضیمنی بیان ایله سم .............. دُرون مهین آدلی وطنیم قالدی

معروفی یکی از چهره های درخشان ادبیات ترکمن در قرن هجدهم میلادی می باشد. وی حدودا در سال 1735 میلادی در حوالی شهر بحردن روستای مهین به دنیا می آید، دوران کودکی و جوانی را در زادگاه خود سپری می کند، شاعر در شعر (وطنیم قالدی) از زادگاه خود چنین می گوید:

آقالار عرضیمنی بیان ایله سم .............. دُرون مهین آدلی وطنیم قالدی

معروفی در قسمت دیگری از این شعر از گوگ دپه، بامی، اورگنچ، مانگقیشلاق و ... به عنوان محل های بعدی زندگی خود نام می برد:



معروفی از طایفه یمرلی و تیره معروف می باشد، شاعر در داستان سیف الملک و مدحال جمال در این مورد یادآوری کرده است، او در اولین صفحه این داستان می نویسد: اصل و نسبم یمرلی- تیره ام معروف و نامم قربانعلی است اما مشهور به معروفی معروفی هستم:

اصلیمیز یمرلی، ذاتیمیز معروف ............... عاصیم پادشانی قیلارمیز تعریف

از محل تحصیل معروفی اطلاعات دقیقی در دست نیست ولی شاعر یکی از چهره های درخشان ادبیات زمان خود بود. بنا بر اطلاعات بدست آمده معروفی، با اساتید زبان قرن 18 و همچنین سرداران نامی ترکمن دوستی و مراوده داشته است. از جمله: پسر کیمیر کؤر بنام آتامنگلی، چاودیر خان، عوض گلدی سردار، خوجه گلدی سردار، حسن اوغلان، ساری خان ایشان، محمد بردی قیزیل اینجیک، سؤیک سردار، خاتم سردار، صوفی ایشان، دولت یار، ولی بگ و محمدجه سردار.
وی با وجود طبع شعری، به علت زندگی در یک خانواده نظامی در چندین جنگ تراکمه آخال با ایرانیان و خیوه ایها شرکت نموده است.
شاعر میهن پرستی، دوستی و جوانمردی را می ستود و در اشعار خود یورش های متجاوزین را به باد انتقاد گرفته است.
آثار به جا مانده از او عبارتند از: داستان یوسف و احمد، سیف الملک و مرحال جمال، دولت یار، علی بگ و باللی بگ که در میان اقوام ترک و ترکمن ها شهرت زیادی دارند.
بنابر اطلاعات بدست آمده معروفی در اوایل قرن نوزدهم میلادی حدودا سال 1810 میلادی (75 سالگی) در مانگ قیشلاق وفات یافته است، از شاعر فرزندی به جا نمانده است، این موضوع در بعضی از اشعار معروفی تایید شده است.

دولتیم دییپ قووانماغیل مالینگا ............. اوغولسیز دولتی دوراندور دییمه

ترجمه: ای انسان به ثروت و داراییت مبال، همچنانکه انسان بی فرزند (ذریات) نام و نشانی از خود باقی نمی گذارد.
قطعه شعری به نام «بو دنیا» از معروفی.

بو دنیا

غافل آدم، مغرور اولما پانیغا
توتدوم- توتدوم دیسنگ قاچار بو دنیا
رحمی یوق دیر، ظلمی چوخدور آداما
گیجه- گوندیز قانینگ ایچر بو دنیا

نصیحتیم بودور، دیدم سیزلره
اخلاص بیلن قولاق توتونگ سؤزلره
اووال آلداپ خوش سؤز برر بیزلره
بیر گون داشیمیزا گچر بو دنیا

بیر بأزیگأر، آلداپ آییرماز گؤزدن
گل ایمدی رایینگدن، قایداور تیزدن
باشینگدان- آیاغینگ بأش قاری بیزدن
بیر گون سانگا بیر دون بیچر بو دنیا

گزدینگ ایمدی قارا باغرینگ قان ایلأپ
نه ییقارسن دردسرینگ کأن ایلأپ
بیر قاپی دان گیردیم دییر سن جان ایلأپ
ینه بیر قاپی نی آچار بو دنیا

معروفی دییر کیمسأنی شا ایلاییپ
کیم نی درویش، کیم نی گدا ایلاییپ
آلداپ اوتار بیزی گمراه ایلاییپ
قارداش لیغا بیله ناچار بو دنیا

این دنیا
ای انسان غافل به دنیای فانی دل مبند. وقتی گمان می کنی به آن چنگ زده ای خواهد گریخت.
بیرحم است و نسبت به انسان بسیار ظالم و شب و روز در حال مکیدن خون آدم.
نصیحت من این است، آن را بیان می دارم، با اخلاص به سخنان من گوش فرا دهید.
نخست، با سخنان دلنشین ما را فریب می دهد، لیکن، روزی ما را در دام خود اسیر خواهد کرد.
دنیا حیله گری است که تو را هر لحظه زیر نظر دارد، بیا و هر چه زودتر، از فکر و عقیده خود باز گرد.
که روزی از سر تا پا به اندازه پنچ گز کرباس، لباس مرگ را برایت خواهد دوخت.
با دلی خونین در این دنیا زندگی کردی، با مشقّت بسیار، چه چیزی را اندوختی؟
مصرّانه می گویی که از دروازه ای وارد شده ای، اما دنیا دری دیگر را در مقابلت باز می نماید.
معروفی می گوید که این دنیا کسانی را پادشاه و کسانی را درویش و گدا کرده
و با فریب کاری ما را به گمراهی کشانده است، که دنیا در رسم برادری، سخت سست پیمان است.


منبع
زندگینامه بزرگان شعر و ادب ترکمن - فرهاد قاضی